این ستم از آنجا شروع مى‏شود که ما بدون رسیدن به معنى و مقصود، به کلمه‏ها و لفظها رسیده‏ایم و با الفاظ خالى انس‏ گرفته‏ایم و آنها را در برخوردها به رخ یکدیگر کشیده‏ایم.
اگر ما با حرکت فکرى همراه مى‏شدیم و در خود مى‏جوشیدیم و مطلب‏ها و مفهوم‏ها را درک مى‏کردیم و آنگاه در به در، به دنبال کلمه‏ها مى‏گشتیم، در آن لحظه که به یک کلمه مى‏رسیدیم، از آن بهره مى‏گرفتیم و همچون تشنه‏هاى به آب رسیده، کلمه‏ها را قطره قطره مى‏چشیدیم و جذب مى‏کردیم.
ما پیش از آنکه تشنه شده باشیم، نوشیده‏ایم و پیش از آنکه به اشتها آمده باشیم و با سؤال‏ها گلاویز شده باشیم، خود را تلنبار کرده‏ایم و پیش از آنکه به معناها دست یافته باشیم، به کلمه‏ها رسیده‏ایم و این است که باد کرده‏ایم و با آنکه زیاد داریم، مریض و بى‏رمق هستیم و به امتلاء ذهنى و پرخورى فکرى دچار شده‏ایم.
اسفناک اینکه، این بیمارى و این پرخورى، همه گیر شده و اسفناک‏تر اینکه، این بیمارى در ابتدا به عنوان یک افتخار و نشانه‏ى سلامتى و روشنفکرى هم قلمداد مى‏گردد، اما رفته رفته سنگینى و خستگى و ضعف ذهنى را به دنبال مى‏آورد و روشنفکر تلنبار شده را به بن بست مى‏رساند.
اینها با اینکه خیلى دارند، فقیر هستند، چون پیش از سؤال، به جواب‏ها رسیده‏اند و پیش از عطش، به آب.
دواى اینها، همان طرح سئوال‏هاى بنیادى است که بتواند به تفکرات‏ آنها سازمان بدهد، تا بتوانند با تفکرات سازمان گرفته، به مطالعات خویش سر و سامانى بدهند و آن را هضم کنند و شیره‏کشى نمایند.
هیچ چیز بى‏حاصل‏تر، از این مطالعات دستورى و کتاب خواندن‏هاى پیشنهادى نیست، که پیش از طرح سئوال و جوشش پرسش‏ها، گریبان‏گیر تازه راه افتاده‏ها و نو مسلمان‏هاى شعار زده مى‏شود.

کتاب رشد صفحه ی 17